Międzynarodowy Dzień Praw Dziecka
Każdego roku 20 listopada obchodzimy Międzynarodowy Dzień Praw Dziecka, święto poświęcone upowszechnianiu i ochronie praw najmłodszych członków społeczeństwa. Międzynarodowy Dzień Praw Dziecka został ustanowiony przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych w 1989 roku. Data ta nie została wybrana przypadkowo; tego dnia w 1959 roku Zgromadzenie Ogólne przyjęło Deklarację Praw Dziecka, natomiast w 1989 roku przyjęto Konwencję o Prawach Dziecka. Oba dokumenty stanowią fundament dla ochrony praw dzieci na całym świecie.
Deklaracja Praw Dziecka a Konwencja o Prawach Dziecka
Pomysł na ustanowienie specjalnego dnia poświęconego prawom dziecka pojawił się już w pierwszych latach po II wojnie światowej. Wówczas społeczność międzynarodowa zdawała sobie sprawę z konieczności ochrony najmłodszych przed skutkami konfliktów, ubóstwa i dyskryminacji. Organizacje takie jak UNICEF (Fundusz Narodów Zjednoczonych na rzecz Dzieci) odgrywały kluczową rolę w działaniach na rzecz poprawy sytuacji dzieci na całym świecie.
Pierwszym ważnym krokiem w kierunku uznania praw dzieci było przyjęcie przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w 1959 roku Deklaracji Praw Dziecka. Choć ta deklaracja nie miała charakteru prawnie wiążącego, to stanowiła ważny dokument uznający podstawowe prawa dziecka, takie jak prawo do ochrony, opieki i edukacji.
Główne zasady zawarte w Deklaracji Praw Dziecka
Prawo do równości i niedyskryminacji – wszystkie dzieci mają prawo do równego traktowania bez względu na pochodzenie, rasę, kolor skóry, płeć, język, religię, poglądy polityczne czy jakiekolwiek inne kryteria.
Prawo do ochrony zdrowia i opieki medycznej – dzieci mają prawo do korzystania z najwyższego osiągalnego standardu zdrowia i opieki medycznej. Rząd powinien podejmować działania mające na celu eliminację chorób dziecięcych oraz zapewnienie opieki prenatalnej i połogowej.
Prawo do edukacji – deklaracja gwarantuje dzieciom prawo do edukacji, której celem jest rozwijanie zdolności jednostki, przygotowywanie do odpowiedzialnego życia w społeczeństwie i kształtowanie zrozumienia, szacunku i tolerancji.
Prawo do ochrony przed przemocą, zaniedbaniem i wyzyskiem – dzieci mają prawo do ochrony przed wszelkimi formami przemocy, zaniedbania i wyzysku. Państwa są zobowiązane do ustanawiania środków prawnych i innych działań mających na celu ochronę dzieci.
Prawo do opieki rodziny i opieki zastępczej – deklaracja uznaje prawo dzieci do opieki rodziny oraz do opieki zastępczej w przypadku, gdy opieka rodziny nie jest możliwa.
Prawo do rozwoju kulturowego i społecznego – dzieci mają prawo do korzystania z własnego języka, kultury i religii, a także do udziału w życiu społecznym i kulturalnym swojego kraju.
Prawo do odpoczynku i czasu wolnego od pracy – deklaracja podkreśla potrzebę zapewnienia dzieciom czasu wolnego, rekreacji i zabawy oraz ochrony przed eksploatacją pracy.
Prawo do wyrażania swojego zdania – dzieci mają prawo do wyrażania swoich poglądów, a ich zdanie powinno być brane pod uwagę w sprawach dotyczących ich życia i dobra.
Konwencja o Prawach Dziecka
Następny etap w rozwoju ochrony praw dziecka nastąpił w 1989 roku, kiedy to Zgromadzenie Ogólne ONZ przyjęło Konwencję o Prawach Dziecka. Ten prawnie wiążący dokument określał prawa dzieci w sposób bardziej szczegółowy i kompleksowy niż wcześniejsza deklaracja. Konwencja definiuje prawa dziecka we wszystkich dziedzinach życia, od prawo do życia i rozwoju po prawo do wyrażania swojego zdania. Właśnie w kontekście przyjęcia Konwencji o Prawach Dziecka, Zgromadzenie Ogólne ONZ ustanowiło Międzynarodowy Dzień Praw Dziecka. Data 20 listopada, wybrana na obchody tego dnia, upamiętnia dwie kluczowe daty: przyjęcie Deklaracji Praw Dziecka w 1959 roku oraz Konwencji o Prawach Dziecka w 1989 roku.
Głównym celem Międzynarodowego Dnia Praw Dziecka jest podkreślenie potrzeby ochrony praw dzieci oraz promowanie działań na rzecz ich pełnego i wszechstronnego rozwoju. To także czas, w którym społeczeństwo, rządy, organizacje pozarządowe i media skupiają się na problemach związanych z prawami dzieci, zwracając uwagę na sytuacje wymagające natychmiastowej interwencji.
Konwencja o Prawach Dziecka to dokument, który skupia się na prawach i ochronie dzieci. Wprowadza zasady równości, niezależności i godności dla wszystkich dzieci, niezależnie od ich pochodzenia czy sytuacji materialnej. Konwencja ta obejmuje szereg praw, w tym prawo do życia, prawa do edukacji, do ochrony przed przemocą czy wykorzystywaniem seksualnym.
Kluczowe prawa określone w Konwencji Praw Dziecka
Prawo do równości i niedyskryminacji (Artykuł 2) – Każde dziecko ma prawo do równego traktowania bez względu na jakiekolwiek formy dyskryminacji, niezależnie od pochodzenia, płci, religii czy innych kryteriów.
Prawo do życia, przetrwania i rozwoju (Artykuł 6) – Państwa Strony zobowiązują się do uznania prawa każdego dziecka do życia, przetrwania i rozwoju w maksymalnym zakresie możliwości.
Prawo do wyrażania swojego zdania (Artykuł 12) – Dzieci mają prawo do wyrażania swoich poglądów we wszystkich sprawach dotyczących ich życia i do bycia wysłuchanymi w sposób odpowiadający ich wiekowi i dojrzałości.
Prawo do ochrony przed przemocą, wyzyskiem i zaniedbaniem (Artykuł 19) – Dzieci mają prawo do ochrony przed wszelkimi formami przemocy fizycznej lub psychicznej, wyzysku czy zaniedbania ze strony rodziny, społeczeństwa czy państwa.
Prawo do rodziny, opieki i wychowania (Artykuł 9 i 18) – Dziecko ma prawo do utrzymania kontaktu z oboma rodzicami, o ile nie zagraża to jego dobru. Ponadto, państwa zobowiązane są do udzielenia pomocy rodzinom w wypełnianiu swoich zadań wobec dziecka.
Prawo do ochrony zdrowia (Artykuł 24) – Dzieci mają prawo do osiągania najwyższego możliwego poziomu zdrowia oraz do świadczeń medycznych i opieki zdrowotnej.
Prawo do edukacji (Artykuł 28 i 29) – Dzieci mają prawo do bezpłatnej i obowiązkowej edukacji na najniższym etapie, a państwa zobowiązane są do rozwijania różnych form edukacji, a także do wspierania zdolności dzieci do pełnego uczestnictwa w życiu społecznym.
Prawo do ochrony w czasie konfliktów zbrojnych (Artykuł 38) – Dzieci dotknięte konfliktami zbrojnymi mają prawo do szczególnej ochrony i pomocy humanitarnej.
Te prawa stanowią jedynie część obszernego dokumentu, który obejmuje 54 artykuły. Konwencja o Prawach Dziecka jest jednym z najbardziej powszechnie ratyfikowanych traktatów międzynarodowych, co podkreśla jej ogromne znaczenie w ochronie praw dzieci na całym świecie.
Edukacja jako fundament ochrony praw dzieci
Dostęp do edukacji jest fundamentalnym prawem dziecka, uznawanym przez wiele międzynarodowych dokumentów, w tym Konwencję o Prawach Dziecka. To przez edukację dzieci rozwijają swoje zdolności intelektualne, społeczne i emocjonalne, zdobywając umiejętności niezbędne do funkcjonowania w społeczeństwie. Jednak aby prawo do edukacji było pełnowartościowe, konieczne jest zagwarantowanie równości szans. Systemy edukacyjne powinny być dostępne dla wszystkich dzieci bez względu na ich pochodzenie, płeć czy status społeczno-ekonomiczny.
Inwestowanie w edukację jest jednym z kluczowych kroków w kierunku zlikwidowania nierówności i budowania sprawiedliwego społeczeństwa. Edukacja nie tylko rozwija umiejętności, ale także otwiera drzwi do lepszych możliwości zawodowych. Dzieci, które mają dostęp do wysokiej jakości edukacji, zdobywają solidne podstawy wiedzy i umiejętności, które są kluczowe w dzisiejszym globalnym rynku pracy. To pozwala im nie tylko osiągać sukcesy zawodowe, ale również przyczynia się do rozwoju społeczeństwa jako całości. Warto zwrócić uwagę na rozwijanie umiejętności związanych z nowoczesnymi technologiami, aby dzieci były przygotowane do dynamicznie zmieniającego się świata. Programy edukacyjne powinny uwzględniać umiejętności cyfrowe, kreatywność i umiejętność rozwiązywania problemów, aby dzieci mogły odnosić sukcesy w przyszłości. Kluczowym elementem skutecznych systemów edukacyjnych jest indywidualne podejście do każdego dziecka. Różnice w zdolnościach, stylach uczenia się i potrzebach edukacyjnych są naturalne. Dlatego ważne jest, aby programy nauczania były elastyczne i dostosowane do różnorodności dziecięcych umiejętności i talentów. Inwestowanie w nauczycieli, dostarczanie narzędzi edukacyjnych i wspieranie różnorodnych form nauczania przyczyniają się do stworzenia bardziej inkluzywnego środowiska edukacyjnego.
Każde dziecko ma potencjał, który można rozwijać, i edukacja powinna być platformą, na której te talenty mogą kwitnąć.
Prawa Dziecka
Prawo do życia, przetrwania i rozwoju – dziecko ma prawo do życia oraz prawa związane z przetrwaniem i zdrowym rozwojem.
Prawo do imienia i obywatelstwa – każde dziecko ma prawo do posiadania imienia i obywatelstwa oraz prawa do zachowania tożsamości.
Prawo do ochrony przed dyskryminacją – dziecko nie może być dyskryminowane ze względu na płeć, pochodzenie etniczne, religię, niepełnosprawność czy jakiekolwiek inne kryterium.
Prawo do wyrażania swojego zdania – dziecko ma prawo do wyrażania swoich opinii w sprawach dotyczących jego życia i ma prawo być wysłuchane, zgodnie z jego wiekiem i dojrzałością.
Prawo do ochrony przed przemocą i wyzyskiem – dziecko ma prawo do ochrony przed wszelkimi formami przemocy, wyzysku, maltretowania czy pracy dzieci.
Prawo do edukacji – dziecko ma prawo do edukacji, której celem jest rozwijanie pełnego potencjału dziecka, umiejętności i zdolności psychicznych i fizycznych.
Prawo do ochrony zdrowia – dziecko ma prawo do najwyższego osiągalnego standardu zdrowia i dostępu do świadczeń zdrowotnych.
Prawo do ochrony w czasie konfliktów zbrojnych – dziecko dotknięte konfliktem zbrojnym ma prawo do szczególnej ochrony i pomocy humanitarnej.
Prawo do rodziny, opieki i wychowania w rodzinie – dziecko ma prawo do życia w rodzinie i do korzystania z opieki rodziny oraz, w miarę możliwości, do utrzymania kontaktów z oboma rodzicami, chyba że jest to sprzeczne z interesem dziecka.
Prawo do zabawy i rekreacji – dziecko ma prawo do uczestnictwa w zabawie, rekreacji, kulturze i sztuce.
Konwencja o Prawach Dziecka jest najbardziej kompleksowym i wszechstronnym dokumentem regulującym prawa dziecka, a jej postanowienia mają na celu zabezpieczenie pełnego i harmonijnego rozwoju każdego dziecka na świecie. Szanowanie praw dziecka uczy nas odpowiedzialności za kształtowanie lepszego świata. To, jak traktujemy dzieci, wpływa na klimat społeczny i kształtuje wartości, jakimi się kierujemy. Wspieranie dzieci i szacunek dla ich praw nie tylko przyczyniają się do indywidualnego dobrostanu najmłodszych, ale mają także długofalowe i pozytywne konsekwencje dla społeczeństwa jako całości. To inwestycja w przyszłość, która ma znaczący wpływ na kształtowanie lepszego i bardziej sprawiedliwego świata.
Niech Międzynarodowy Dzień Praw Dziecka będzie dla nas bodźcem do refleksji nad tym, w jaki sposób możemy przyczynić się do budowania lepszego świata dla najmłodszych.
Dziękujemy wszystkim, którzy pracują na rzecz ochrony i promocji praw dzieci. Niech ta świadomość towarzyszy nam nie tylko dzisiaj, ale każdego dnia, abyśmy razem tworzyli miejsce, w którym każde dziecko może rozwijać się w miłości, szacunku i bezpieczeństwie.
Przeczytaj więcej o prawach dziecka
